Ушбу мақолада XХI аср бошидан инсоният учун келган синовлар ортидан турли жамиятларда ижтимоий тарангликлар пайдо бўлганлиги кўрсатилиб, халқаро эксперт ташкилотлар томонидан инсониятни келгусида кутаётган инқирозлар тўғрисида баён қилинган.

Ushbu maqolada jamiyatning ma’naviy yuksalishida cholg‘u san’atining o‘rni va uning ahamiyati haqida ma’lumotlar keltirilgan. Cholg‘ushunos olimlar hamda mutafakkir olimlarning cholg‘u borasida fikrlari va izlanishlari tahlil etilgan.

Qonunchilikda jinoyat sodir etgan shaxsni jazolashdan tashqari uni insonparvarlik tamoyili asosida jinoyat qonuni bilan belgilangan talablarga ko‘ra javobgarlikdan ozod qilish mumkin. Ijtimoiy xavfi katta boʻlmagan yoki uncha ogʻir boʻlmagan jinoyatni birinchi marta sodir etgan shaxs, agar u aybini boʻyniga olish toʻgʻrisida arz qilgan, chin koʻngildan pushaymon boʻlgan, jinoyatning ochilishiga faol yordam bergan va keltirilgan zararni bartaraf qilgan boʻlsa, javobgarlikdan ozod qilinishi mumkin. Ushbu maqolada qonunchilikda aybdor o‘z qilmishiga amalda pushaymon bo‘lganligi munosabati bilan javobgarlikdan ozod qilish tartibi, ushbu institutning qo‘llanilish samarasi hamda ilg‘or xorijiy davlatlarda qo‘llanilish mexanizmi to‘g‘risida mulohaza oqilish orqali olib borilgan tahlillar asosida milliy qonunchilikni takomillashtirish to‘g‘risida mulohaza olib borilgan hamda takliflar ishlab chiqilgan.

Мақолада халқаро фарзандликка олишдан кейин боланинг ҳаёт шароитлари устидан назоратни таъминлашнинг ҳуқуқий механизмлари тадқиқ этилган. Германия, Франция ҳамда қатор МДҲ мамлакатлари, жумладан, Ўзбекистон қонунчилиги ва амалиёти қиёсий таҳлил қилинган. Постадопцион мониторинг соҳасидаги асосий муаммолар аниқланиб, миллий ва халқаро назорат механизмларини такомиллаштириш бўйича тавсиялар ишлаб чиқилган.

Ushbu maqola ovqatlanish madaniyatini etnologiya nuqtai nazaridan o‘rganadi, unda ovqatlanish amaliyotlari, ularning ijtimoiy, diniy va ramziy ahamiyati, shuningdek, turli xalqlar va jamiyatlardagi oziq-ovqat bilan bog‘liq an’analar tahlil qilinadi. Maqolada ovqatlanish madaniyatining asosiy tushunchalari, masalan, taom tayyorlash, iste’mol qilish rituallari, oziq-ovqatning ijtimoiy integratsiyadagi roli va uning etnik identifikatsiyaga ta’siri kabi masalalar ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, turli mintaqalardagi ovqatlanish odatlari solishtiriladi va ularning tarixiy rivojlanishi, globalizatsiya ta’siri hamda zamonaviy jamiyatdagi o‘zgarishlar etnologik yondashuv asosida yoritiladi. Maqola ovqatlanish madaniyatini xalqlarning dunyoqarashi va ijtimoiy tuzilishi bilan bog‘laydigan muhim omil sifatida ko‘rib chiqadi va ushbu sohada keyingi tadqiqotlar uchun yo‘nalishlarni belgilaydi.

Mazkur maqola oila va ta’lim tizimining yoshlar sotsial mobilligini ta’minlashdagi o‘rnini zamonaviy nazariy konsepsiyalar asosida tahlil qiladi. Nazariy asos sifatida P.Sorokinning Social Mobility konsepsiyasi va A.Giddensning Structuration Theorysi hamda ingliz va nemis olimlari – J.Goldthorpe, A.Heath, U.Beck va R.Dahrendorfning tabaqalanish va imkoniyatlar tengligi haqidagi qarashlari tahlil qilinadi. Shu o‘rinda A.Yunusov, B.Tojiboyev, T.Norboyeva hamda M.Kuxterina tadqiqotlari kontekstida oilaviy resurslar – iqtisodiy, madaniy va ijtimoiy kapital nazariyalari asosida ta’lim tizimidagi institutlar (maktabgacha ta’lim, umumiy o‘rta, oliy ta’lim hamda kasbiy ta’lim)ning o‘zaro ta’siri ko‘rib chiqiladi.

Ushbu maqolada Yaratuvchi, inson va olam o‘rtasidagi munosabatlarning falsafiy mohiyati tahlil qilinadi. Diniy-falsafiy manbalar, Sharq va G‘arb tafakkuri namunalari asosida yaratilish g‘oyasi, insonning borliqdagi o‘rni va mas'uliyati, shuningdek, olamning ma'naviy-ma'rifiy qirralari yoritiladi. Muallif inson va olam o‘rtasidagi uyg‘unlik, tafakkur, ma'naviyat va maqsadlilik mezonlari orqali Yaratganning mavjudlikdagi o‘rni va insoniyat oldidagi vazifalarni falsafiy tahlil qiladi. Maqola zamonaviy falsafa, dinshunoslik va antropologiya yo‘nalishlari kesishmasida ilmiy izlanishlar olib borayotgan tadqiqotchilar uchun foydali bo‘lishi mumkin.

Ushbu maqolada zamonaviy media makon va raqamli axborot tizimlarining jamiyatda siyosiy tafakkurni shakllantirish va yuksaltirishdagi o‘rni tahlil qilinadi. Axborot texnologiyalarining siyosiy jarayonlarga ta’siri, fuqarolik ongining rivojlanishidagi roli, shuningdek, siyosiy faollikni oshirishda qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan samarali usullar yoritilgan. Muallif media savodxonlik, e-hukumat, ijtimoiy tarmoqlar va onlayn ta’lim platformalari orqali siyosiy tafakkurni rivojlantirish yo‘llarini ko‘rsatib beradi. Maqola zamonaviy axborot jamiyatida siyosiy madaniyat va fuqarolik mas’uliyatini oshirishning dolzarb jihatlariga bag‘ishlangan.

Mazkur maqolada fuqarolar siyosiy ishtirokini takomillashtirishda davlat va fuqarolik jamiyati institutlarining hamkorlik yo‘nalishlari, mexanizmlari va ularning samaradorligini oshirish omillari tahlil etiladi. Tadqiqotda siyosiy ishtirokning nazariy asoslari, davlat va jamiyat o‘rtasidagi institutsional aloqalar, shuningdek, O‘zbekiston tajribasi xorijiy davlatlar (AQSh, Janubiy Koreya, Yevropa Ittifoqi mamlakatlari va Taiwan) amaliyoti bilan qiyosiy tahlil qilinadi. Shu asosda siyosiy ishtirokni kengaytirishda ochiqlik, hisobdorlik va raqamli demokratiya mexanizmlarining ahamiyati yoritiladi. Maqola yakunida davlat va fuqarolik jamiyati institutlari o‘rtasida samarali hamkorlikni yo‘lga qo‘yish, huquqiy-me’yoriy bazani mustahkamlash hamda fuqarolarning siyosiy qarorlar qabul qilishdagi bevosita ishtirokini ta’minlashga qaratilgan amaliy taklif va tavsiyalar berilgan.

Ushbu ilmiy maqolada XX asr oxiri va XXI asr boshlarida AQSh milliy xavfsizlik strategiyalarining shakllanishida neokonservativ “aql markazlar”ining ta’sirini tahlil qilinadi. Amerika tadbirkorlik instituti (AEI), Me’ros Fondi, Yangi Amerika asri loyihasi (PNAC), Gudzon Instituti va boshqa neokonservativ tashkilotlar AQSh tashqi siyosatida harbiy ustunlik, global demokratik qadriyatlarni targ‘ib qilish, “oldindan zarba” doktrinasi hamda agressiv tashqi siyosat tamoyillarini ilgari surishda muhim rol o‘ynadi. Ularning tahlillari asosida qabul qilingan milliy xavfsizlik strategiyalari qurollanishni nazorat qilish shartnomalariga skeptik yondashuv hamda terrorizmga qarshi kurash, energetik xavfsizlik, ichki va xalqaro xavfsizlik masalalarida yangi yondashuvlarni shakllantirdi. Maqolada neokonservativ “aql markazlari”ning siyosiy-falsafiy va strategik g‘oyalari, shuningdek, ularning amaliy siyosatga integratsiyasi orqali AQShning global yetakchilik va milliy xavfsizlikni ta’minlashdagi o‘rni va ta’sirini yoritiladi.

Ushbu maqolada Buxoro amirligidagi davlat boshqaruvi tizimi, undagi mansab va lavozimlarning ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy hamda ma’muriy ahamiyati tahlil qilinadi. Tadqiqotda amirlik davridagi boshqaruv tuzilmasi, markaziy va mahalliy hokimiyat vakillarining faoliyati, shuningdek, saroy amaldorlari, viloyat hokimlari va diniy arboblarning davlat ishlaridagi o‘rni yoritilgan. Maqolada tarixiy manbalar va arxiv hujjatlariga tayangan holda, mansab tizimining shakllanish bosqichlari, ularning funksional vazifalari va ijtimoiy tabaqalanishdagi roli o‘rganilgan.

Maqolada axborot texnologiyalarining yoshlarning bilim olish imkoniyatlarini kengaytirishdagi o‘rni, yoshlarni virtual tarmoq orqali ilmiy, huquqiy va madaniy bilimlarga yo‘naltirish zarurati, axborot madaniyatini yuksaltirish masalalari o‘rganilgan. Shunindek, virtual va onlayn birlashmalar rivoji, ularning an’anaviy ijtimoiy tuzilmalarga ta’siri, shaxslararo muloqot madaniyatining o’zgarishi hamda raqamli muhitda axloqiy va me’yoriy qadriyatlarning shakllanish jarayoni tahlil qilingan.

Ushbu maqolada o’zbek xalq cholg’ularining jamiyat ma’naviy yuksalishida o’rni va ahamiyati haqida fikr yuritilgan. O’zbek xalq cholg’ulari inson ma’naviyatini oshirib, uning milliy qadriyatlarimizga bo’lgan munosabati, hurmati, izlanishi hamda milliy an’analarimizni yanada ko’proq bilishini ta’minlaydi.

Ushbu maqolada O‘zbekiston Respublikasida istiqomat qiluvchi barcha millat va elatlarning tili va madaniyatini rivojlantirish. Kishilarning sotsial birliklari va uning tomonlari – moddiy, ma’naviy va siyosiy-huquqiy madaniyat madaniy borliqning asosiy sohalaridir. Huquq subyektlar o‘rtasidagi tenglik, adolat va erkinlik kabi ijtimoiy munosabatlarning majburiylik va kelishuvchilik hamda ularni kafolatlash darajalarini taqozo etuvchi asosiy bog‘lanishlar.

Ushbu maqolada jamiyat boshqaruvida gender diskriminatsiyasining oldini olish masalasi ijtimoiy-tarixiy nuqtayi nazardan tahlil qilinadi. Unda inson huquqlari, tenglik va adolat tamoyillarining shakllanishi hamda ularning jamiyat boshqaruvi tizimiga ta’siri yoritilgan. Tadqiqotda tarixiy jarayonlarda ayollar va erkaklar o‘rtasidagi ijtimoiy rollarning o‘zgarishi, gender tenglik siyosatining evolyutsiyasi va u bilan bog‘liq huquqiy-me’yoriy asoslar tahlil etiladi. Shuningdek, mustaqillik davrida O‘zbekistonda gender siyosatini takomillashtirish yo‘nalishlari, xalqaro tajribalar bilan uyg‘unlashuvi va boshqaruv tizimida ayollar faolligini oshirish omillari ko‘rib chiqiladi. Maqola gender tenglikni ta’minlashda ijtimoiy ong, madaniyat va tarbiyaning o‘rni, shuningdek, diskriminatsiyaga qarshi samarali mexanizmlarni ishlab chiqish zaruratini asoslaydi.

Mazkur maqolada buyuk muhaddis Abu Iso Muhammad ibn Iso at-Termiziyning mashhur hadis to‘plami — “Sunan at-Tirmiziy” asarining hadisshunoslik fanidagi o‘rni va ahamiyati tahlil qilinadi. Muallifning hadislarni jamlash va tasniflashdagi o‘ziga xos metodologiyasi, al-jarh va at-ta’dil (roviylarni baholash) qoidalaridan foydalanish uslubi, hadislarning ishonchlilik darajasini aniqlash mezonlari hamda fiqhiy masalalarni sharhlash yondashuvlari ilmiy asosda yoritiladi. Shuningdek, maqolada “Sunan at-Tirmiziy”ning boshqa kanonik hadis to‘plamlari orasidagi o‘rni, olimlarning bu asarga bergan ilmiy baholari hamda unga bag‘ishlangan zamonaviy tadqiqotlarning natijalari tahlil etiladi. Tadqiqot natijalariga ko‘ra, ushbu manba hadisshunoslik ilmining shakllanishi va rivojlanishida muhim o‘rin tutgan bo‘lib, bugungi akademik ilmiy izlanishlar uchun ham dolzarb ahamiyat kasb etadi.

Ushbu maqolada Namangan viloyatidagi  o’zbek vq qirg’iz etnik guruhlar o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlar, integratsiya jarayonlari va hamkorlik shakllarining sotsiologik xususiyatlari tahlil qilinadi. Expert so’rov orqali turli ijtimoiy guruhlarning madaniy, iqtisodiy va kommunikativ jihatdan qanday integratsiyalashuvi, o‘zaro tushunish va hamkorlikni shakllantiruvchi omillar, shuningdek, bu jarayonlarga ta’sir etuvchi stereotiplar va ijtimoiy to‘siqlar masalalari ko‘rib chiqiladi.

Mazkur maqolada “Markaziy Osiyo – Xitoy” formati doirasida shakllanayotgan yangi hamkorlik tizimining siyosiy, iqtisodiy va madaniy jihatlari yoritiladi. Ushbu format mintaqaviy integratsiya jarayonlarini jadallashtirish, transport-logistika tarmoqlarini rivojlantirish hamda o‘zaro ishonch va barqarorlikni mustahkamlashda muhim o‘rin tutadi. Xitoyning “Bir makon – bir yo‘l” tashabbusi bilan uyg‘unlashgan holda, mazkur platforma Markaziy Osiyo davlatlari uchun iqtisodiy o‘sish, investitsiya oqimlari va innovatsion hamkorlik imkoniyatlarini kengaytirmoqda.

Mazkur maqolada Ikkinchi jahon urushi yillarida Sovet Ittifoqi, jumladan, O‘zbekiston SSRda amalga oshirilgan soliq-moliya siyosatining mazmun-mohiyati va uning agrar sohadagi aks-sadosi tahlil qilinadi. Urush sharoitida qishloq xo‘jaligi iqtisodiyotining boshqaruvi, soliqlar stavkalarining oshirilishi, yangi turdagi soliqlarning joriy etilishi hamda davlat topshiriqlarining qat’iylashtirilishi masalalari ilmiy asosda yoritilgan. Shuningdek, mehnat resurslari taqchilligi, aholi daromadlarining pasayishi va oziq-ovqat tanqisligi jarayonlariga soliq siyosati ta’siri ham ko‘rib chiqilgan. 

Maqolada Rossiya imperiyasi tomonidan Turkiston o‘lkasida o‘tkazilgan sud-huquq sohasidagi islohotlar, shuningdek, o‘lkada notarial idoralar faoliyatini yo‘lga qo‘yilishi va bu borada amalga oshirgan ishlar yoritib berilgan. XIX asr ikkinchi yarmi – XX asr boshlarida Turkiston general-gubernatorligida notarial idoralar faoliyatining yo‘lga qo‘yilishi va uning normativ-huquqiy asoslari keltirib o‘tilgan.

Mazkur maqolada huquqiy madaniyat tushunchasining nazariy asoslari, uning jamiyat hayotidagi o‘rni va ahamiyati, shuningdek, tuzilmaviy xususiyatlari tahlil qilinadi. Huquqiy madaniyatning asosiy tarkibiy qismlari — huquqiy ong, huquqiy faoliyat, huquqiy qadriyatlar va huquqiy muhit o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlik ilmiy jihatdan asoslab berilgan. Shuningdek, huquqiy madaniyatning shakllanishi va rivojlanishiga ta’sir etuvchi ijtimoiy omillar, jumladan, huquqiy ta’lim, fuqarolik jamiyati institutlari, davlat boshqaruvi va ommaviy axborot vositalarining roli yoritilgan.

Mazkur mavzudagi maqola muallif tomonidan to‘liq va atroflicha yoritib berilgan. Bunda jamiyat va oilani mustahkamlash bo‘yicha ma’lumotlar asosiy o‘rinda ko‘rsatilgan. O‘zligimizga qaytish, milliy urf-odatlarimizni e’zozlash azaliy qadriyat sifatida ochib berilgan. O‘z ma’naviy hayotini va kelajagini qurayotgan yoshlarni hayot yo‘llarida oila va jamiyatni o‘rni, ularning turmush sharoitlarini yaxshilash borasidagi fikrlar yoritilgan. Shuningdek, salbiy illatlar tahsirida jamiyat taraqqiyotining kutilgan darajaga chiqa olmasligi, uning taraqqiyotiga to‘sqinlik qiluvchi, inqirozga olib keluvchi kuchlarning yuzaga kelishida ham oilaning hissasi katta ekanligi ta’kidlangan. Chunki, oilaning nosog’lomligi, noqobil va nizoli oilalar, ajralishlar sonining ortishi jamiyatga turli iqtisodiy, ijtimoiy ziyonlar yetkazadi. Xotin-qizlarga nisbatan tajovuz, zo‘ravonlik, kamsitish va haq-huquqlarini poymol etilishi, erta turmush hamda erta tug’riq bo‘yicha o‘rganilgan statistika natijalari asosida tahlil qilib berilgan.

ushbu maqolada inson kapitalining iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy jihatdan shaxs hamda jamiyat taraqqiyotidagi o’rni tahlil qilingan bo’lib, shuningdek maqolada Finlandiya, Singapur va Janubiy Koreya kabi mamlakatlar tajribasi misolida inson kapitalini rivojlantirishning amaliy natijalari ko’rsatilgan.

Ushbu maqolada Alloma Abdurauf Fitratning nikoh borasidagi ijtimoiy falsafiy qarashlar yoritilgan. Nikoh tushunchasi, nikoh tuzish tartibi, shartlari, e’tiqodiy zarurati borasida Fitratning “Oila yoki oila boshqarish tartiblari” asaridagi taxlillar o’rganildi. Asarda berilgan yuz yil avvalgi muammolar bugungi kunning ham muammosi ekanligi nikoh haqida tushunchalarni mukammallashtirishga chorlaydi. Nikoh tuzishning shartlarini chuqurroq o’rganishni zaruriyat ekanligini anglatadi. Firtatning nikoh borasidagi ijtimoiy-falsafiy qarashlarini organish borasida qiyosiy tahliliy metodologiya asosiy o’rin olgan. Nikoh tuzish ijtimoiy hodisa sifatida jamiyat uchun zaruriyat ekanligini e’tiborga olindi. 100 yil avvalgi hulosalar va qiyosiy tahlillarni tsivilizatsion tahlil etildi.