Ushbu maqola XVII asrning yirik faylasufi Yusuf Qorabogʻiy hayoti va ijodiy merosiga bagʻishlangan boʻlib, u yashagan davridagi ijtimoiy-siyosiy va maʼnaviy muhit, shuningdek, bu omillarning alloma dunyoqarashi va falsafiy qarashlariga qanday taʼsir koʻrsatgani tahlil etilgan. Qorabogʻiy Ozarbayjonning Qorabogʻ mintaqasida tugʻilib, Sharqning ilm markazlarida – Sheroz, Samarqand va Buxoroda faoliyat yuritgan. U arab va fors tillarida falsafa, huquq va ilohiyot sohalarida qator muhim asarlar yaratgan. Mazkur maqolada uning “Xonaqoh hoshiyasi”, “Vojibning subuti haqidagi sharh”, “Yetti jannat” va boshqa asarlari mazmunan tahlil qilinib, ularning tarixiy, ilmiy va maʼnaviy ahamiyati ochib berishga qaratilgan. Faylasufning ilmiy merosi Yaqin va Oʻrta Sharq falsafiy tafakkuriga katta taʼsir koʻrsatgan. Maqolada Qorabogʻiy merosining bugungi kunda toʻliq oʻrganilmaganiga eʼtibor qaratilgan.

Maqolada yoshlarni mustaqillik g‘oyasi ruhida tarbiyalashda huquqiy ong, huquqiy madaniyat, huquqiy tarbiyaning tutgan o‘rni va ahamiyati masalalari tahlil qilingan. Huquqiy ong va huquqiy madaniyatning yoshlar tarbiyasida, O‘zbekistonda huquqiy davlat qurish jarayonida tutgan o‘rni ko‘rsatilgan. Yoshlar g‘oyaviy tarbiyasining huquqiy asoslari, uning davlat siyosati bilan bog‘liq jihatlari yoritilgan. Yoshlar g‘oyaviy, mafkuraviy, ma’naviyat tarbiyasi tizimli, qonuniyatli jarayon sifatida ko‘rib o‘tilgan.

Ушбу мақолада Украинадаги можаронинг халқаро ва минтақавий иқтисодий хавфсизликка, хусусан Ўзбекистон Республикасига бўлган таъсири чуқур таҳлил этилган. Можаронинг глобал энергия ва озиқ-овқат занжирларига, молиявий барқарорликка, логистика тизимига, ҳамда меҳнат мигратсияси оқимларига салбий таъсири ёритилган. Ўзбекистоннинг ушбу таҳдидларга қарши кўрган жавоб чоралари, жумладан муқобил транспорт йўлакларини ривожлантириш, ички ишлаб чиқаришни рағбатлантириш, ҳамда стратегик захираларни шакллантириш орқали иқтисодий хавфсизликни мустаҳкамлашга қаратилган саъй-ҳаракатлари таҳлил қилинган. Мақола натижаларига кўра, минтақавий барқарорликни таъминлашда диверсификатсиялашган ташқи сиёсат ва иқтисодий мустақиллик асосий омил сифатида кўрсатиб ўтилган.

Axborotlashgan jamiyatda texnologik tafakkurning ijtimoiy-falsafiy mohiyatini tahlil qilish zamonaviy gumanitar tafakkurning eng dolzarb yo‘nalishlaridan biriga aylanmoqda. Globallashuv va raqamli transformatsiya sharoitida inson hayoti, mehnati, ong va ijtimoiy tuzilmalarning zamirida texnologik omillar tobora ustuvor ahamiyat kasb etmoqda.   

Mazkur maqolada globallashuv jarayoni ta’sirida jahon miqyosida shakllanayotgan mafkuraviy manzaraning murakkab va qarama-qarshi holatlari ilmiy-nazariy jihatdan tahlil qilingan. Unda turli siyosiy, diniy va madaniy kuchlar tomonidan g‘oyaviy ustunlikka erishish maqsadida olib borilayotgan mafkuraviy kurashlar zamiridagi xavfli omillar ochib beriladi. Xususan, tajovuzkor millatchilik, diniy ekstremizm, kosmopolitizm, “ommaviy madaniyat”, global shovinizm kabi mafkura shakllari barqaror taraqqiyot va ijtimoiy osoyishtalik uchun real tahdid sifatida baholanadi. Maqolada shuningdek, mafkuraviy poligonlar tushunchasi, axborot texnologiyalari vositasida olib borilayotgan g‘oyaviy manipulyatsiyalar, yoshlar ongiga salbiy ta’sir ko‘rsatuvchi ideologik oqimlar keng yoritiladi.

Ушбу мақолада психология ва фалсафа соҳасида катта таъсирга эга бўлган Альфред Адлернинг фалсафий позицияси таҳлил этилади. Адлернинг индивидуал психологияси, инсон шахсиятига оид қарашлари, «устунликка интилиш», «тўлиқ қимматга эга эмаслик туйғуси», «ижтимоий манфаат», «ҳаёт услуби» ва «креатив Мен» каби тушунчалари фалсафий нуқтаи назардан қайта ўрганилади. Шунингдек, Адлернинг назарияси Фрейд билан бўлган қарама-қаршиликлари ва Карл Поппернинг унинг таълимоти ҳақида билдирган мулоҳазалари орқали ҳам ёндашув қилинади. Адлер фалсафасининг инсонпарварлик асослари ва жамиятдаги инсоний муносабатларни ривожлантиришдаги ўрни очиб берилади.

Ushbu maqolada O‘zbekistonda milliy mustaqillik yillarida xalqning qadimiy tarixi va boy madaniy merosini tiklash hamda uni dunyo jamoatchiligiga yetkazish borasida ko‘plab amaliy ishlar bajarilmoqda. Bu o‘rinda O‘zbekistonning boshqa tarixiy-etnografik mintaqalari qatorida Surxon vohasini ham o‘ziga xos o‘rni bo‘lib, geografik va tabiiy qulayliklar unda ming yillar mobaynida g‘oyat xilma-xil madaniyatlar va an’analarning uyg‘unlashgan holda shakllanishiga sabab bo‘lganligi haqida ma’lumotlar keltirilgan.

Sun’iy intellekt (SI) hisoblash fanidan fan, texnologiya va insoniyat haqidagi an’anaviy g‘oyalarga qarshi chiqadigan falsafiy hodisaga aylandi. Sun’iy intellekt tizimlari o‘rganish, fikrlash va qaror qabul qilish kabi qobiliyatlarni tobora ko‘proq namoyish etar ekan, ular intellekt, avtonomiya va epistemik hokimiyatning tabiati haqida asosiy savollarni keltirib chiqaradi. Ushbu ish sun’iy intellektni zamonaviy fan va texnika falsafasi nuqtai nazaridan o‘rganadi, sun’iy intellektning klassik obyektivlik, ta’sirchanlik va ilmiy ratsionallik tushunchalarini qanday buzishini tahlil qiladi. Tahliliy falsafa va fenomenologiyadan tortib tizimlar nazariyasi va postgumanizmgacha bo‘lgan fanlararo kuzatuvlarga asoslanib, tadqiqot sun’iy intellekt tufayli yuzaga kelgan ontologik va epistemologik o‘zgarishlarni o‘rganadi. Raqamli asrda inson holatini qayta ko‘rib chiqish uchun mashinaviy o‘rganish, algoritmik qaror qabul qilish va inson hamda sun’iy intellektning o‘zaro ta’siri oqibatlariga alohida e’tibor qaratilmoqda. Maqolada ta’kidlanishicha, sun’iy intellekt shunchaki texnologik artefakt emas, balki texnologik bilvosita dunyoda bilish, harakat qilish va mavjud bo‘lish nimani anglatishini qayta belgilaydigan falsafiy hodisadir.  

Maqolada raqamli transformatsiya jarayonlari va ularning sog‘lom turmush tarzi ideologiyasining shakllanishi va tarqalishiga ta’siri ijtimoiy konstruktivizm nuqtai nazaridan tahlil qilinadi. Bugungi kunda axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining rivojlanishi sog‘lom turmush tarzi haqidagi bilim va qadriyatlarning virtual makonda shakllanishi, jamiyat ongiga singdirilishi hamda raqamli madaniyat vositasida ommalashuviga sabab bo‘lmoqda.

Мазкур мақолада замонавий жамиятда фуқароларнинг ижтимоий онгида рўй бераётган ўзгаришлар, хусусан, масъулият ҳисси ва фаол фуқаролик позициясининг шаклланиши, ривожланиши ва унга таъсир этувчи омиллар таҳлил қилинган. Шунингдек, ижтимоий онгнинг динамик табиати, оммавий ахборот воситалари ва рақамли технологияларнинг бу жараёндаги ўрни ҳамда фуқаролик жамиятининг шаклланишида фаол позициянинг аҳамияти илмий-назарий жиҳатдан асослаб берилган.

Ushbu maqolada zamonaviy korporativ munosabatlarda yuzaga keladigan axloqiy muammolar, ularni bartaraf etish mexanizmlari, shuningdek, milliy madaniyatning biznes etikasiga ta’siri tahlil qilinadi. Muallif korporativ etika kodeksining ahamiyatini, shaffoflik va ijtimoiy mas’uliyat tamoyillarining zarurligini asoslaydi. Shuningdek, Girt Xofstede va boshqa olimlarning kross-madaniy tadqiqotlari asosida milliy madaniyatning ishbilarmonlik muhitiga ta’siri yoritiladi. O‘zbekiston sharoitida korporativ axloqiy madaniyatni shakllantirish masalasi alohida muhokama etilgan.

Ushbu maqolada festivallar, ularni tashkil qilin va o‘tkazishning zarurati, mazmun-mohiyati, vazifalari haqida batafsil ma’lumotlar berilgan. Bundan tashqari yangi ma’lumotlar bilan boyitilgan holda festivallar o‘tkazilish jarayonlari, zamonaviy shakl va turlari haqida tushunchalar berish bilan bir qatorda yuzaga kelayotgan muammolar hamda uning yechimlari taklif va tavsiyalar ishlab chiqilgan.

Mazkur maqolada janubiy O‘zbekistonning Ko‘hitang dehqonchilik vohasida olib borilgan arxeologik tadqiqotlar natijalari tahlil qilinadi. Tadqiqotlar davomida miloddan avvalgi II ming yillikka oid Sopolli madaniyatiga tegishli 59 ta yodgorlik aniqlanib, ularning tabiiy-geografik joylashuviga asoslangan mikrooazislar – Maydon, Zarabog‘, Qorabog‘, Pashxurt, G‘oz, Chorbog‘ va Kampurtepa bo‘yicha guruhlab o‘rganildi. Har bir mikrooazisdagi yodgorliklarning joylashuvi, sopol buyumlar morfologiyasi va stratigrafik qatlamlari o‘rganilib, qadimgi dehqonchilik infratuzilmalari, ijtimoiy-iqtisodiy tizimlar va madaniy aloqalar haqida dastlabki ilmiy xulosalar berildi. Ushbu maqola bronza davri jamoalarining joylashuvi, migratsiyasi va xo‘jalik faoliyatini kompleks tahlil qilishda muhim manba bo‘lib xizmat qiladi.

Ushbu maqolada Rossiya imperiyasining XIX asrning ikkinchi yarmi – XX asr boshlaridagi Turkistonga aholini ko’chirish siyosatiga qaratilgan imperiya miqyosidagi va mahalliy xarakterdagi huquqiy-me’yoriy hujjatlari tahlil qilingan.

Hozirgi globallashuv davrida yoshlar milliy o'zligini saqlab qolish va jahon madaniyati bilan uyg'unlashish o'rtasida ko'plab qiyinchiliklarga duch kelmoqdalar. Global jarayonlarning tez rivojlanishi an'anaviy qadriyatlarni va madaniyatni sezilarli darajada o'zgartirib, zamonaviylik va an'anaviylik o'rtasida ziddiyatlarga olib kelmoqda. Ushbu maqola globallashuv davrida vatanparvar yoshlarni tarbiyalash bilan bog'liq dolzarb masalalarni tahlil qiladi. Tadqiqot yoshlarni ma'naviy va axloqiy jihatdan tarbiyalashning ahamiyatini, ularni milliy ildizlariga bog'lab, zamonaviy dunyoning murakkabliklarini to'g'ri tushunishlariga yordam berishni ta'kidlaydi. Sotsiologik tadqiqotlar va hukumatning tashabbuslari asosida amalga oshirilgan tahlil milliy madaniyat va qadriyatlarning yoshlarning shaxsiy va ijtimoiy rivojlanishidagi o'rnini ko'rsatadi. Shu bilan birga, vatanparvarlik, sadoqatni targ’ib qilish va yoshlarni ma'naviy barkamol avlod sifatida voyaga etkazish zarurligini ta'kidlaydi.

Mazkur maqolada Markaziy Osiyo mamlakatlarida partiyaviy tizimlarning shakllanishi va rivojlanishi jarayonlari, ularning huquqiy asoslari hamda siyosiy tizimdagi o‘rni tahlil qilingan. Tadqiqotda mustaqillikdan keyingi davrda siyosiy partiyalarning huquqiy maqomi, ularning konstitutsiyaviy asoslari, saylov qonunchiligi va partiyalararo raqobat muhitining shakllanishi kabi omillar o‘rganilgan. Shuningdek, mintaqadagi mamlakatlar tajribasi qiyosiy-huquqiy tahlil asosida tahlil qilinib, partiyaviy tizimlarni takomillashtirishga oid taklif va tavsiyalar ishlab chiqilgan. Maqola siyosiy-huquqiy islohotlar jarayonida partiyaviy tizimlar rivojlanishini huquqiy yondashuvlar asosida o‘rganishga qaratilgan.

Ushbu maqolada 1991-2001-yillarda O‘zbekistonda oziq-ovqat mahsulotlari bilan aholini ta’minlash borasida amalga oshirilgan iqtisodiy va institutsional islohotlar yoritilgan. Jumladan, dehqon (fermer), shirkat va tomorqa xo‘jaliklarini rivojlantirish, oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash, aholining ijtimoiy himoyasini kuchaytirishga oid hukumat qarorlari tahlil qilinadi. Shuningdek, oziq-ovqat narxlarini liberallashtirish, ishlab chiqarish tizimlarini isloh qilish va davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash choralarining mazmun-mohiyati ochib berilgan.

Maqolada Amir Temurning o‘z davlati aholisini ijtimoiy himoya qilish va ish bilan ta’minlash sohasidagi hissasi beqiyos bo’lganligi. Xususan, tadbirkorlik uchun keng sharoitlar yaratilgani kuchli markazlashgan davlatning gullab-yashnashiga xizmat qilingani. Tadbirkorlarga g‘aznadan moliyaviy yordam ko‘rsatiladi. Uylari yomon ahvolda bo‘lgan odamlar ham bunga ishonishlari mumkin edi. Yaxshi tashkil etilgan kredit tizimi o‘z davrining urf-odatlariga muvofiq ishlagan. Har yili hukumat amaldorlari kambag‘allarga qishki kiyimlarni, bepul ovqatlarni tarqatishdi, shuningdek, kambag‘al va nogironlarga davlat yordamini ko‘rsatdilar. Davlatning vazifasi tilanchilikni yo‘q qilish deb e’lon qilinadi. Markaziy Osiyoda birinchi pensiya tizimi ham Amir Temur davrida shakllangan. Bundan tashqari, to‘lovlar mamlakatning xizmatlarini hisobga olgan holda amalga oshirilganligi takidlanadi.

Maqolada Rossiya imperiyasi tomonidan Turkiston, xususan Farg‘ona viloyatiga olib borilgan ko‘chirish siyosati natijasida yuzaga kelgan ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy jarayonlar tahlil qilinadi. Paxtachilikni kuchaytirish, ruslashtirish siyosatini o‘tkazish, harbiy-ma’muriy tuzilma orqali hukmronlikni mustahkamlash maqsadida o‘rnatilgan demografik siyosatning ahamiyati yoritiladi. Tadqiqot davomida xorijiy va post-sovet olimlarining yondashuvlari asosida ko‘chmanchilarning mahalliy ijtimoiy tuzilmalarga ta’siri aniqlanadi.

Mazkur maqola Martin Haydegger falsafasining daoizm, zen buddizm va advaita vedanta bilan qiyosiy tahliliga bag‘ishlangan. Unda Heideggerning asosiy tushunchalari — Borliq (Sein), Dasein, haqiqatga sodiqlik (authenticity) va vaqtlilik (temporality) — Sharq falsafiy an’analaridagi asosiy tushunchalar bilan qanday uyg‘unlashuvi yoki farq qilishi o‘rganiladi. Masalan, Haydegger va daoizm ikkalasi ham til orqali yakuniy haqiqatni tushunib bo‘lmasligini ta’kidlaydi; Haydegger “hech narsa” tushunchasini buddaviy “bo‘shliq” bilan taqqoslaydi; Vedanta falsafasidagi “Brahman – bu O‘zlik” g‘oyasi esa butunlay yagona haqiqatni bildiradi. Ushbu qiyosiy tahlil adabiyotlar sharhi doirasida olib borilgan va natijalari shuni ko‘rsatadiki, har ikki falsafiy yo‘nalishda yaqinliklar mavjud bo‘lishi bilan birga o‘ziga xosliklar ham bor. Bizning da’voga ko‘ra, Nemis faylasuf va Sharq tafakkuri o‘rtasidagi solishtirma yondashuv nafaqat Haydegger g‘oyalarini chuqurroq anglashga yordam beradi, balki har ikki tomonning falsafiy an’analarini boyitadi. Otto Pöggeler ta’kidlaganidek, bunday muloqot Sharq ham, G‘arb ham o‘z mohiyatiga qaytishini ta’minlashi mumkin — aynan mana shunday o‘zaro ta’sir orqali umumiy donolik sari harakat yuz beradi.

Mazkur maqolada Fizika-texnika institutining tashkil topish va dastlabki ilmiy yo‘nalishlarining shakllanish bosqichlari o‘rganilgan. O‘zbekistonda ilmiy tadqiqotlarning poydevorini yaratishda Fizika-texnika institutining o‘rni va ahamiyati ochib berilgan. Institutning ilmiy maktablari va asosiy yo‘nalishlari faoliyati arxiv materiallari asosida bayon qilingan. Shuningdek, mazkur institutning ilmiy markaz sifatidagi faoliyati batafsil o‘rganilgan va fizika sohasidagi ilmiy tadqiqotlari va ularning amaliy natijalari tahlil qilingan.

Hind jamiyatida mustamlakachilik siyosatiga qarshi fikrlarning shakllanishi, milliy o‘zlikni anglash, ma’rifatparvarlik gʻoyalari va zamonaviy taʼlim tizimiga intilishlar milliy uygʻonishning asosiy yo‘nalishlaridan biri bo‘ldi. Ushbu maqolada XIX–XX asr boshlarida Hindistonda yuz bergan milliy uygʻonish jarayonlari va uning ma’rifiy xususiyatlari, shuningdek, bir necha islohotchi va ma’rifatchilarning faoliyati hamda ularning g‘oyalari Hindiston jamiyatining uyg‘onishida qanday rol o‘ynagani yoritilgan. Shuningdek, Hindistonda milliy uyg‘onishning diniy, madaniy va siyosiy omillar bilan uzviy bogʻliqligi, ayniqsa, ma’rifiy harakatlarning mustaqillikka erishish yo‘lidagi o‘rni ilmiy jihatdan asoslab berilgan.

Mazkur maqolada Navoiy viloyatida oziq-ovqat sanoatining holati va uning rivojlanish tendensiyalari tahlil qilingan. Xususan, ishlab chiqarish hajmi, investitsiyalar, eksport ko‘rsatkichlari hamda ish o‘rinlari yaratilishi masalalari yoritilgan. Qayta ishlash sanoati, qishloq xo‘jaligi xomashyosini chuqur qayta ishlash va tadbirkorlik faoliyati orqali oziq-ovqat sanoatini modernizatsiya qilish muhim vazifa sifatida ko‘rsatilgan. Maqolada sohani rivojlantirishdagi muammolar va yechim yo‘llari ham qayd etilgan.

Ushbu maqolada milliy madaniyatning rivojlanishida madaniyatshunoslik fanining muhim fan sifatida o‘rin egallashi ilmiy asoslab berilgan. Bu borada yuzaga kelayotgan kamchiliklar va ularning yechimlari taklif va tafsiyalar orqali ko'rsatilgan. takliflarni amalga oshiriladigan bo‘lsa, erishilishi mumkin bo'lgan yutuqlar e’tirof etilgan.Bundan tashqari, fanning tarixiy asoslari ko‘rsatilib, bugungi kundagi holati ham ilmiy tahlil qilingan.

Mazkur maqolada oilaviy qadriyatlarning zamonaviy jamiyatdagi o‘rni, ularning tarkibiy jihatlari va ahamiyati tizimli yondashuv asosida tahlil qilinib, unda oilaviy qadriyatlar doimiy harakatda bo‘lishi, globalizatsiya, texnologik taraqqiyot, individualizm va gender tengligi kabi ijtimoiy o‘zgarishlar ta’sirida transformatsiyaga uchrashi ko’rsatilgan. Shuningdek, o‘zaro hurmat, ishonch, birdamlik, emotsional yaqinlik, salomatlik, moddiy farovonlik, ma’naviy e’tiqod va hamkorlik kabi asosiy qadriyatlar guruhlarga ajratilib, ularning ijtimoiy hayotdagi funksiyasi ko‘rsatib berilgan. Maqolada nazariy yondashuvlar asosida oilaviy qadriyatlarning ijtimoiy institutlar bilan o‘zaro aloqasi va ularni rivojlantirishda davlat, ta’lim, OAV va diniy institutlarning roli asoslab berilgan.

Mazkur maqolada mutafakkir allomaning davlat va jamiyat boshqaruvidagi adolat konsepsiyasi, uning inson va jamiyat munosabatlarida tutgan o‘rni tahlil qilinadi. Shuningdek, mutafakkir alloma g‘oyalarining bugungi kun davlat va jamiyat islohotlar bilan o‘zaro bog‘liqligi g‘oyasi tahliliy yondashuv asosida ochib berilgan hamda alloma yashagan davrdagi ijtimoiy-siyosiy muhitning ham o‘ziga xos xususiyatlari ochib berilgan.

XIX asr oxiri – XX asr boshlarida Afg‘oniston hukumati tepasiga davlatni mustahkamlashda, ichki nizolarni bartaraf etishda, shuningdek, Afg‘onistonni Buyuk Britaniya imperiyasidan muayyan darajada mustaqil qilishda katta rol o‘ynagan xon Abdurahmon keladi.  Abdurahmon xon hukmronligi davrida Afg‘oniston va Rossiya o‘rtasidagi munosabatlar ko‘plab siyosiy, iqtisodiy va madaniy ta’sirlar bilan belgilandi. Xususan, Rossiya imperiyasining Afg‘onistonga ta’sir o‘tkazishga bo‘lgan harakatlari, asosan, chegaraviy siyosat va xavfsizlik masalalaridagi munosabatlar alohida ahamiyatga ega bo‘ldi. Afg‘oniston o‘z mustaqilligini saqlab qolishga intilib, Rossiya bilan diplomatik aloqalarni o‘rnatishga harakat qildi. Shu bilan birga,  Rossiya  o‘zining markaziy Osiyo siyosatidagi maqsadlarini amalga oshirishga urunib, Afg‘onistonda o‘z ta’sirini kengaytirishga harakat qilgan. Bu davrdagi munosabatlar ikki davlat o‘rtasida raqobatni yuzaga keltirgan.

Ушбу мақолада Ўзбекистон Республикаси мустақилликка эришган илк кунларидан бошлаб мудофаа ва хавфсизликни таъминлаш борасида қабул қилинган конституциявий ва ҳуқуқий асослар таҳлил қилинган. Қонунчиликдаги ривожланиш босқичлари, Конституциянинг 1992 ва 2023 йилги таҳрирларида акс этган мудофаа ва хавфсизлик масалалари, Президент ваколатлари, Хавфсизлик кенгаши ва Қуролли Кучлар билан боғлиқ нормалар чуқур ўрганилган. Мақолада, шунингдек, Мудофаа доктринасида белгиланган стратегик вазифалар ва уларнинг амалдаги аҳамиятига алоҳида эътибор қаратилган.