Ushbu maqola hаr qаndаy jаmiyаtning rivojlаnishi vа fаrovonligi undаgi ijtimoiy-mа’nаviy muhitning tа’minlаngаnligi bilan, mа’lum bir qаdriyаtlаrning rivojlаnishi vа mustаhkаmlаnishi bilаn shаrtlаngаn jаrаyondir, аynаn qаdriyаtlаr vositаsidа аvlodlаr o‘rtаsidаgi muloqot dаvom etishini shаxsning ijtimoiy-mа’nаviy bаrqаrorlikni tа’minlаnishi bilаn bog‘liq ijtimoiy hаyotdаgi sаmаrаli fаoliyаti, jаmiyаtni ijtimoiy tаrаqqiyotigа tа’sir dаrаjаsi, uning hаyotdаgi o‘rni vа mаvqeyi dаrаjаsi bevositа shаxs kаmolotigа shаroit yаrаtuvchi kuch yoki guruhning xolis vа sog‘lom kаyfiyаtdа ekаnligigа bogliqliligi to‘g‘risida bayon etilgan

Mazkur maqolada O‘zbekistonda kartografiya fanining shakllanishi, uning rivojlanish bosqichlari va bu sohada amalga oshirilgan ilmiy-tadqiqot ishlari tahlil qilingan. Shuningdek, geodeziya va kartografiya kafedrasi faoliyati, kartografiya sohasidagi taniqli olimlarning hissasi va ilmiy izlanishlari haqida ma’lumot berilgan. O‘zbekiston kartografiya maktabining taraqqiyoti va unda shakllangan ilmiy yo‘nalishlar, xususan, iqtisodiy, ijtimoiy va ekologiyaga oid xaritalarni tuzish masalalari ham yoritilgan.

Maqolada O‘rta Osiyo ma’naviyat tarixida o‘ziga hos o‘ringa ega bo‘lgan tasavvuf namoyandasi Odina Muhammad Xorаzmiyning tasavvuf ilmi rivojiga va uning jamiyat qadriyatlari bilan uzviy bog‘lanishiga chuqur ta’sir ko‘rsatganligi to‘g‘risidagi fikrlar bayon etilgan. Odina Muhammad Xorаzmiy ta'limoti ma'naviy ma'rifatning global sharoitida vujudga kelgan bo‘lib, axloqiy birlik va jamoaviy uyg‘unlikka intilish bilan tavsiflanadi.

XIX asrning 60-70-yillarida Sharqiy Turkiston mintaqasida Sin imperiyasiga qarshi xalq harakatlari yuz berdi. Qo‘zg‘olon qisqa vaqt ichida butun mintaqani qamrab oldi. Tarixda “Musulmonlar qo‘zg‘oloni” deb nom olgan bo‘lsa-da, aslida bu harakatlar Sin imperiyasining Sharqiy Turkiston hududida olib borgan siyosatidan norozi bo‘lgan xalqlarning bosh ko‘tarishidir. Qo‘zg‘olonning asosiy ishtirokchilari islom diniga e’tiqod qiluvchi dunganlar, uyg‘urlar va qirg‘izlar bo‘lib, ularning maqsadi Sin imperiyasi zulmiga qarshi kurashish va o‘z mustaqilligini tiklash edi. Ushbu qo‘zg‘olonlar natijasida mintaqada qisqa muddatli yangi siyosiy tuzilmalar shakllandi va butun Sharqiy Turkiston geosiyosiy ahamiyat kasb eta boshladi. Ayniqsa, Rossiya imperiyasi janubiy-sharqiy chegaralarida yuzaga kelgan vaziyatni diqqat bilan kuzatib bordi va o‘z manfaatlarini himoya qilishga intildi.

Mazkur maqolada Mahmudxo‘ja Behbudiyning boy ilmiy-ma’naviy merosi va uning yoshlar tarbiyasidagi o‘rni tahlil etilgan. Jadidchilik harakati, ayniqsa, yosh avlodni vatanparvar, ma’rifatli va mustaqil fikrlaydigan shaxslar qilib tarbiyalashda katta ahamiyat kasb etgani yoritilgan. Behbudiyning asarlarida yoshlarni ilm-fanga, odob-axloq, vatanparvarlik ruhida tarbiyalashga qaratilgan g‘oyalari bugungi globallashuv va mafkuraviy tahdidlar davrida ham o‘z ahamiyatini yo‘qotmaganligi ta’kidlangan. Shuningdek, maqolada yoshlarning mafkuraviy immunitetini kuchaytirish va milliy qadriyatlarni asrashda Behbudiyning merosi muhim manba ekanligi ko‘rsatiladi.

Ушбу мақолада активларни бошқариш соҳасида айрим ривожланган хорижий мамлакатлар – жумладан, АҚШ, Германия, Япония ва Буюк Британия каби давлатлар тажрибаси таҳлил қилинади. Мамлакатлар томонидан ишлаб чиқилган стратегик ёндашувлар, институционал моделлар ва норматив-ҳуқуқий базалар орқали активларни самарали бошқариш амалиёти ўрганилади. Хусусан, давлат мулкини хусусийлаштириш, давлат-хусусий шериклик, активларни ҳисобга олиш ва баҳолаш, улардан фойдаланиш самарадорлигини ошириш борасидаги механизмлар таҳлил қилинади. Шунингдек, турли мамлакатлардаги фискал сиёсат, корпоратив бошқарув ва шаффофликни таъминлашга қаратилган чоралар солиштирма таҳлил асосида таққосланади. Ўрганилган халқаро тажриба асосида Ўзбекистонда активларни бошқариш тизимини такомиллаштириш бўйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқилади.

O‘rta asr shaharlari nafaqat iqtisodiy va madaniy markazlar, balki turli hududlar, xalqlar va sivilizatsiyalar o‘rtasida bog‘lovchi makon sifatida xizmat qilgan Ustrushonaning, markaziy chorraxada joylashgan shahar ekanligini tahlil qilgan olimlarning o’rinli fikrlari, hamda ushbu davrda Markaziy Osiyoning muhim strategik va iqtisodiy markazlaridan biri Ustrushonaning chorvador va dehqonchilik bilan shug‘ullanuvchi aholining uchrashuv nuqtasi bo‘lganligi yoritilgan. Ustrushonadagi qal’alar, karvonsaroylar va hunarmandchilik markazlari orqali shaharning iqtisodiy va strategik ahamiyati ham joy olgan.

Бугун глобаллашув шароитида дунё мамлакатлари қатори Ўзбекистонда ҳам маънавий хавфсизлик масаласи биринчи ўринга чиқди. Мамлакатда иқтисодий барқарорликка эришишда жамият аъзоларинг миллий ва умум манфаатларидан келиб чиққан ҳолда ички ва ташқи сиёсатни олиб бориш даврида ғоя ва мафкура масаласига алоҳида эътибор қаратишни талаб этмоқда.  Аҳолининг ижтимоий-маънавий кайфиятидан келиб чиққан ҳолда миллий иқтисодиётни ташкил этиш, аҳоли орасида ишсизликни камайтириш ҳамда камбағаликни қисқартиришда миллий бозорни шакллантиришда маънавий хавфсизликни таъминлаш аҳамияти хусусида ушбу мақолада фикр-мулоҳазалар келтирилган.

Ushbu maqolada mustaqillikning dastlabki yillarida O‘zbekistonda spоrtni rivоjlаntirishgа qаrаtilgаn islоhоtlаr va ularning natijalari ilmiy, tarixiy adabiyotlar va manbalar asosida yoritib berilgan. Shuningdek, jismоniy tаrbiyа vа spоrtning huquqiy, tаshkiliy, iqtisоdiy hаmdа ijtimоiy аsоslаri hamda uch bоsqichli spоrt tizimi – “Universiаdа” (оliy o‘quv yurtlаri tаlаbаlаri uchun), “Bаrkаmоl аvlоd” (o‘rtа mахsus tа’lim muаssаsаlаri tаlаbаlаri uchun) vа “Umid nihоllаri” (o‘rtа mаktаb o‘quvchilаri uchun) musоbаqаlаrining tаshkil etilishi vа аn’аnаviy o‘tkаzilishining yo‘lgа qo‘yilish tahlillari tadqiqot doirasiga tortilgan.

Mazkur maqolada siyosiy barqarorlik tushunchasini ilmiy kategoriya sifatida o‘rganilishi, globallashuv sharoitida siyosiy barqarorlikni ta’minlash mexanizmlari tahlili, siyosiy barqarorlik omillarini baholashda miqdoriy va sifat ko‘rsatkich qonuniyatlari, demokratiya barqarorlikni kafolatlash zarurligi, siyosiy tizim holatini tavsiflashda “turg‘unlik” tushunchasi, iytimoiy – siyosiy barqarorlikda demokratik institutlar, jamiyatning tayyorgarlik darajasi va institutlarning o‘zaro uyg‘unligi ilmiy, nazariy hamda metodologik tahlil qilingan.

Мақолада XIX аср охири ва XX аср бошларида империянинг пахтачиликка бўлган талаби ортидан Бухоро амирлигида шаклланган янги бойлар ва савдогарлар ҳақида сўз боради. У архив ҳужжатлари ва тарихий тадқиқотларнинг қиёсий таҳлили асосида ёзилганлиги учун ҳам муҳим аҳамият касб этади.

Ushbu maqola tizim tashkilotlarining korporativ madaniyatni shakllantirish jarayonida ma’naviyat markazlari, muzeylari va kutubxonalarining ijtimoiy-madaniy imkoniyatlarini tahlil qiladi. Korporativ madaniyat tashkilot ichidagi qadriyatlar, urf-odatlar va ish uslublarini belgilab, xodimlarning motivatsiyasiga va ish samaradorligiga ta’sir ko‘rsatadi. Ma’naviyat markazlari xodimlarning madaniy rivojlanishiga xizmat qilsa, muzeylar tashkilotning tarixini va qadriyatlarini namoyish etadi. Kutubxonalar esa bilim va axborot manbai sifatida xodimlarning professional o‘sishiga yordam beradi. Ushbu resurslar va tadbirlar orqali korporativ madaniyatni rivojlantirish, jamoaviy ruhni oshirish va xodimlarni birlashtirish mumkin. Maqola korporativ madaniyatni shakllantirishda tizim tashkilotlarining ijtimoiy-madaniy imkoniyatlarini yanada chuqurroq o‘rganishga chaqiradi.

Mazkur maqolada sharq mutafakkirlarining o‘g‘il bola tarbiyasiga oid turli qarashlar mazmuni, ijtimoiy-madaniy, siyosiy, iqtisodiy, diniy, etnik, milliy va jinsiy manfaatlarning asoslanishi, tarbiyaning umumiy ijtimoiy vazifasi, yosh avlodda bilim, ko‘nikma, ijtimoiy tajriba va axloq meyorlarini shakllantirish, oilaviy qadriyatlar mohiyati, millatning mentaliteti, turmush tarzi va hayotiy tajribasi, xalq og‘zaki ijodi namunalarini, tarbiyaning sifatlarini rivojlantirish bo‘yicha pedagog, psixolog, falsafiy olimlarning ilmiy qarashlari keltirilib tahlil qilingan.

Мазкур мақолада IX-X асрда Самарқандда яшаб ижод этган калом илми олимларидан, мотуридийлик таълимотининг илк намоёндаларидан Абулқосим Ҳаким Самарқандийнинг мотуридийлик таълимотидан тутган ўрни, Имом Абу Мансур Мотуридий билан алоқалари ҳамда олимнинг шоҳ асари бўлмиш Ас-савод ал-Аъзам асарининг мазмун-моҳияти, шунингдек, асарнинг манбавий таҳлили ҳақида сўз юритиилади.

O‘rta Osiyo aholasining islomlashi va sof islom ta’limotlarining yoyilishida tasavvuf ulamolarining ahamiyati Orif Deggaroniy va Bahouddin Naqshband ikki do‘st, hamda ustoz-shogird misolida tahlil qilindi. Tariqat vakillarining ma’naviy tarbiya jihatlari haqida ma’lumotlar berilib, Naqshbandiya ta’limoti asoslarining yaratilishi va uning keng yoyilishida Orif Deggaroniyning o‘rni va roli haqida ma’lumot berilgan.

Ушбу мақолада XX аср бошларида рус амалдор ва тадбиркорлари Бухоро амирлиги ҳудудларидан ерларни ижарага олиш масаласи, икки томонлама тузулган шартномалар, амирликнинг қўриқ ва бўз ерларини ўзлаштириш учун киртилган сармоялар таҳлил қилинган. Шунингдек, Россиялик амалдор ва тадбиркорлари томонидан бир қанча ширкатлар ва акционерлик жамиятларининг тузилиши, рус тадбиркорлари ижарага олинган ерларга йирик миқдорда сарф-харажат қилган бўлса-да, ўзлари кўзлаган фойдани ололмаган жиҳатлари ўрганилган.

Mazkur maqolada Rossiya-Ukraina mojarosi sharoitida Hindistonning siyosiy yondashuvi har tomonlama tahlil qilinadi. Xususan, Hindistonning neytral pozitsiyasi, uning shakllanishiga ta’sir qiluvchi geosiyosiy va iqtisodiy omillar, shuningdek, xalqaro tizimdagi muvozanat saqlashga intilishi yoritiladi. Maqolada Hindistonning Rossiya, Ukraina va G‘arb davlatlari bilan munosabatlari, shuningdek, energetika xavfsizligi va harbiy hamkorlik singari muhim jihatlar ham o‘rganiladi. Tadqiqot natijalari Hindiston tashqi siyosatining global maydondagi o‘rnini tushunishga hissa qo‘shadi.

Мақолада жамият идеосфераси шаклланишининг ижтимоий-тарихий асослари ҳамда уларнинг жамиятнинг тарихий босқичлари, ижтимоий муносабатлар, маданият, илмий тараққиёт ва маънавий қадриятлар эволюциясида юзагa келиши илмий-назарий таҳлил этилган.

Ushbu maqolada 1925-1990 yillarda Oʻzbekistonda koʻzi ojiz bolalar uchun maxsus ta’lim tizimining shakllanishi, rivojlanishi va duch kelgan muammolar tahlil qilinadi. Sovet Ittifoqi davrida koʻzi ojiz bolalar ta’limi uchun maxsus maktablar tashkil etilgan bo‘lsa-da, pedagogik metodika, o‘quv materiallari va texnik ta’minot yetishmovchiligi sezilarli bo‘lgan. Urush va urushdan keyingi yillarda bu muammolar yanada kuchayib, maktablarning yopilishi va resurslarning yetishmasligi kuzatilgan. 1960-yillardan boshlab, tiflopedagogika sohasi rivojlanib, maxsus metodikalar va Brayl yozuvi asosidagi darsliklar ishlab chiqildi. Biroq, inklyuziv ta’lim tamoyillari yetarlicha shakllanmaganligi sababli, koʻzi ojiz bolalarning jamiyatga integratsiya qilishida qiyinchiliklar mavjud bo‘ldi. Maqolada ushbu muammolarni bartaraf etish bo‘yicha takliflar ilgari suriladi.

Ushbu maqolada, talaba-yoshlarning ma’naviyati va bo‘sh vaqt masalasi jamiyatning intellektual salohiyatini shakllantirishda muhim o‘rin tutishi falsafiy jihatdan asoslab berilgan. Bo‘sh vaqtni mazmunli o‘tkazish – yoshlarning ma’naviy rivojlanishi, intellektual o‘sishi va ijtimoiy faolligini oshirishning asosiy omillaridan biri ekanligi haqida muallifning shaxsiy mulohazalari keltirilgan. Bugungi globallashuv sharoitida talabalarning bo‘sh vaqtini samarali tashkil etish, ularni ilm-fan, san’at, sport va ijtimoiy loyihalarga jalb etish muhimdir. Chunki ma’naviy qashshoqlik va maqsadsiz vaqt sarflash yoshlarda befarqlik va ijtimoiy inqirozlarga olib kelishi misollar bilan ko‘rsatib berilgan. Shunday ekan, ta’lim muassasalari va jamiyat yoshlarning bo‘sh vaqtini samarali boshqarish orqali ularning ma’naviy yuksalishini ta’minlashi lozimligi ta’kidlangan.

Mazkur maqolada Yusuf Hamadoniyning “Rutbat ul-hayot” asari va undagi komil inson haqida qarashlari, uni kamol toptirish yo‘llari, insonning boshqa tirik mavjudotlardan farqlantiruvchi jihatlari haqida so‘z boradi.

Ushbu maqolada Qo‘qon xonligi davrida qurilgan memoriy obidalarning bugungi kundagi saqlanganlik holati va xalqimiz madaniyatining noyob memorchiligi sifatidagi ahamiyati haqida so‘z yuritilgan. Shuningdek, bu memoriy obidalarni ayrimlari muzeylarga aylantirilib nafaqat bizga balki xorijiy sayyohlarga ham xizmat qilayotganligi tahlil qilingan.

Xiva xonligida an’anaviy tibbiyot va zamonaviy tibbiy xizmat ko'rsatish tizimining shakllanishi" mavzusi ostida Xiva xonligi davridagi sog‘liqni saqlash tizimining rivojlanishi, an’anaviy tibbiyotning o‘rni va zamonaviy tibbiyotning kirib kelishi jarayonlari o‘rganiladi. Tadqiqotda Xiva xonligida qo‘llanilgan an’anaviy davolash usullari, dorivor o‘simliklar, tabobatning ilmiy asoslari va shifokorlik san’atining o‘ziga xos jihatlari ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, XIX–XX asrlar davomida zamonaviy tibbiyotning kirib kelishi va an’anaviy tibbiyot bilan uyg‘unlashuvi, shifoxonalar, tibbiy muassasalar va sog‘liqni saqlash tizimining shakllanishi tahlil qilinadi.

Mazkur maqolada Yangi O‘zbekistonda yoshlar siyosatini amalga oshirish jarayonida universitetlarning roli tahlil qilinadi. Yoshlar siyosatining ijtimoiy-iqtisodiy, ma’naviy-ma’rifiy jarayonlarga ta’siri hamda uni amalga oshirishda universitetlarning ta’lim va tarbiya vositasi sifatidagi ahamiyati yoritib berilgan. Maqolada yoshlarning ijtimoiylashuvi, intellektual salohiyatini oshirish, innovatsion g‘oyalarni qo‘llab-quvvatlash va ularni zamonaviy jamiyat talablariga mos ravishda tayyorlash bo‘yicha universitetlar oldida turgan asosiy muammolar muhokama qilinadi. Shuningdek, yoshlar siyosatini amalga oshirishda universitetlarning o‘quv, ilmiy va ijtimoiy vazifalarini mustahkamlashga qaratilgan yechimlar taklif qilingan. Maqolada yoshlarning ma’naviy kamolotini ta’minlashda milliy va umuminsoniy qadriyatlar uyg‘unligi, universitetda demokratik boshqaruv tamoyillari, innovatsion ta’lim texnologiyalari va yoshlar liderligini rivojlantirish mexanizmlari haqida fikr yuritilgan. Yoshlarni jamiyatning faol a’zolari sifatida tarbiyalashda universitetlarning mas’uliyati, ularning davlat siyosati bilan bog‘liqlik darajasi va o‘zaro hamkorligi alohida ta’kidlangan. Mazkur tadqiqot natijalari yoshlar siyosatini takomillashtirishda universitetlarning roli va vazifalarini yanada samarali tashkil etishga yordam beruvchi metodik tavsiyalarni ishlab chiqishda amaliy ahamiyatga ega.

Ushbu maqolada qadim va ilk o‘rta asrlarda yuz bergan migratsion jarayonlar haqida atroflicha ma’lumot berib o‘tiladi. Tarixiy yozma manbalarda aholining ko‘chishi u bilan bog‘liq ma’lumotlar atroflicha keltiriladi. Yozma manbalarda Markaziy Osiyo xalqlarining eng qadimgi va ilk o‘rta asrlar davridagi ijtimoiy turmush tarzi, xo‘jaligi va boshqa iqtisodiy-siyosiy, tabiiy hodisalar sabab ko‘chishlarining oqibatlari haqida ham fikrlar keltirib o‘tiladi.

Mamlakatning mudofaa salohiyatini mustahkamlash va harbiy xizmatchilarni ma’naviy jihatdan yetuk shaxs sifatida tarbiyalash muhim falsafiy muammolardan biri hisoblanadi. Yosh harbiy xizmatchilarning ma’naviy-axloqiy fazilatlarini shakllantirish va rivojlantirish nafaqat ularning shaxsiy kamoloti, balki jamiyatning barqarorligi va xavfsizligini ta’minlashda ham katta ahamiyat kasb etadi. Ushbu maqolada yosh harbiy xizmatchilarda ma’naviy-axloqiy fazilatlarni namoyon bo‘lishi va bu jarayonning ijtimoiy-falsafiy jihatlari tahlil qilinadi.